Ghi dữ liệu trong toàn bộ hành trình  bay là một yêu cầu bắt buộc của ngành Hàng không, một mặt để phục vụ cho việc điều tra, xác định nguyên nhân các sự cố, một mặt để phục vụ huấn luyện, bình giảng các tình huống không lưu nhằm mục đích nâng cao an toàn điều hành bay. Nếu như trên các tàu bay, thiết bị ghi là các “hộp đen” thì đối với hệ thống điều hành bay trên mặt đất, các thiết bị ghi phong phú hơn nhiều với các thiết bị ghi âm thoại, thiết bị ghi dữ liệu hình ảnh (màn hình giám sát, màn hình nhập liệu…) hoặc các thiết bị kết hợp cả 2 tính năng trên.

Năm 2011, Công ty TNHH Kỹ thuật Quản lý bay (ATTECH) đã nghiên cứu, chế tạo thành công trong nước thay thế nhập ngoại các thiết bị ghi âm thoại, đáp ứng tiêu chuẩn của ICAO (Tổ chức hàng không dân dụng quốc tế), được Cục Hàng không Việt Nam cấp giấy phép đủ điều kiện để sử dụng cho ngành hàng không Việt Nam. Trong 5 năm qua, hơn 30 bộ thiết bị ghi âm thoại chuyên dụng do ATTECH sản xuất đã được trang bị tại các cơ sở điều hành bay của ngành Quản lý bay Việt Nam và của Quân chủng Phòng không – Không quân.

Cùng với sự phát triển vũ bão của hoạt động hàng không trong thời gian qua, mật độ hoạt động bay tại các sân bay trong nước và trong vùng trời trách nhiệm do Việt Nam đảm nhận đã có sự tăng trưởng “nóng” với kỷ lục điều hành hơn 640.000 chuyến bay năm 2015 của Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam. Để đáp ứng yêu cầu điều hành bay “An toàn, điều hòa, hiệu quả”, các cơ sở điều hành bay không ngừng được đầu tư nâng cấp cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, giúp cho các kiểm soát viên không lưu có được điều kiện làm việc tốt nhất. Các hệ thống giám sát hàng không dân dụng như Radar, ADS-B được đầu tư lắp đặt mới tại nhiều sân bay, giúp kiểm soát viên “nhìn”  các tàu bay rõ và chính xác hơn. Ngay cả các sân bay địa phương, việc trang bị các màn hình giám sát cũng đang được gấp rút triển khai.

Để sẵn sàng đáp ứng yêu cầu ghi lại toàn bộ quá trình tác nghiệp của kiểm soát viên không lưu, bao gồm việc trao đổi các thông tin thoại đồng bộ với màn hình giám sát tàu bay, bên cạnh việc không ngừng cải tiến, hoàn thiện thiết bị ghi thoại, ATTECH đã thực hiện nghiên cứu, chế tạo và thử nghiệm thành công thiết bị ghi thoại và dữ liệu trong quý I/2016.

Sản phẩm có khả năng ghi từ 4-16 kênh thoại tương tự và từ 1-4 kênh ghi hình kỹ thuật số tùy theo nhu cầu của người sử dụng. Có 3 chế độ ghi đối với kênh thoại là ghi theo tín hiệu nhấc, đặt máy đối với kênh điện thoại PSTN, ghi theo mức tín hiệu đối với kênh thoại VHF/HF và ghi liên tục. Đối với chế độ ghi hình, thiết bị ghi với tốc độ 5 khung hình/giây (phù hợp với tần suất cập nhật dữ liệu giám sát radar, ADS-B) với độ phân giải tối đa của màn hình giám sát là 2048 x 2048 pixels, hỗ trợ nhiều chuẩn giao diện đầu vào như VGA, DVI, HDMI…

Sơ đồ đấu nối hệ thống thiết bị phần cứng

Thiết bị ghi thoại và dữ liệu hình ảnh được nghiên cứu, chế tạo để trang bị cho các đài kiểm soát không lưu địa phương, các vị trí làm việc tại các trung tâm kiểm soát không lưu mà hệ thống ATM chưa được trang bị tính năng này.

Phần mềm ghi và phát lại dữ liệu, trái tim của hệ thống do chính các kỹ thuật viên của ATTECH phát triển với cấu trúc module hóa cao, giao diện tương tác thân thiện với người sử dụng, hoạt động ổn định liên tục trong thời gian dài không bị ngắt quãng hoặc suy giảm hiệu năng (chế độ hoạt động 24/7). Phần mềm có khả năng quản lý được khối dữ liệu lớn lên đến 300.000 bản ghi/tháng, tự động sao lưu dữ liệu ra thiết bị lưu trữ ngoài (DVDRAM, ổ cứng lưu trữ ngoài) theo dung lượng hoặc thời gian được cài đặt.

Phần mềm ghi có tính năng bảo mật cao, chống mọi hành vi tác động làm sai khác nội dung các bản ghi lưu trữ trên máy chủ (chống xóa bản ghi, sửa bản ghi…). Khi phát lại, thiết bị có khả năng phát hiện ra các thay đổi so với bản ghi gốc từ tên bản ghi đến nội dung bản ghi…

Phần mềm cung cấp khả năng nghe và xem lại (play back) đồng thời 4 kênh hình và 4 kênh thoại tại máy chủ, máy giám sát hoặc trên các máy tính bất kỳ có cài đặt phần mềm với khả năng đồng bộ bản ghi theo thời gian thực. Tất cả các bản ghi sẽ được lưu trữ theo phân cấp thư mục trong ổ cứng giúp quá trình tìm kiếm bản ghi được nhanh chóng. Phần mềm cho phép tìm kiếm bản ghi để nghe và xem lại theo nhiều tiêu chí khác nhau, đem lại sự thuận tiện cho người sử dụng.

Thiết bị ghi thoại và dữ liệu do ATTECH nghiên cứu và chế tạo

Đặc biệt, thiết bị còn cung cấp khả năng giám sát trực tiếp (live monitor), cho phép vừa ghi, vừa nghe và xem trực tiếp 1 kênh thoại (thông qua tai nghe) và 1 kênh hình trên màn hình phụ.

Một đặc điểm quan trọng được ATTECH rất chú trọng là các thông tin ghi lại phải đảm bảo tính trung thực về âm thanh và hình ảnh, hoàn chỉnh, rõ ràng và chính xác.

Thiết bị ghi thoại và dữ liệu do ATTECH sản xuất có kết cấu lắp đặt đơn giản, thuận tiện, phù hợp với các tiêu chuẩn kỹ thuật công nghiệp thông dụng.

Với việc nghiên cứu và chế tạo thành công thiết bị ghi thoại và dữ liệu, ATTECH một lần nữa khẳng định sự tiên phong trong phát triển công nghiệp hàng không, đóng góp đáng kể vào sự nghiệp hiện đại hóa ngành Hàng không nước nhà. 

Bài: Nguyễn Hoàng Giang - Phó GĐ công ty TNHH Kỹ thuật QLB
Ảnh: Nguyễn Ngọc Trung - Phòng NCPT, Công ty TNHH Kỹ thuật QLB