“Nghĩ trách nhiệm, Làm chính trực, Bảo đảm an toàn” Khẩu hiệu kiến tạo văn hóa an toàn của VATM

Gần 2 năm qua, khẩu hiệu “An toàn không đến từ may mắn, an toàn bắt đầu từ chính bạn” đã hoàn thành sứ mệnh khơi dậy ý thức cá nhân đối với an toàn: An toàn không phải ngẫu nhiên, không nhờ may mắn, mà mỗi người lao động của VATM đều là nhân tố góp phần nên kết quả an toàn ấy. Ở giai đoạn mà VATM cần nâng cao mặt bằng nhận thức, thông điệp này rất đúng và hiệu quả. Sau một thời gian áp dụng, khẩu hiệu này đã từng bước đi vào nhận thức của đội ngũ cán bộ, nhân viên, tạo sự nhắc nhở thường xuyên về vai trò then chốt của yếu tố con người trong công tác bảo đảm an toàn. Kết quả cho thấy, phần lớn người lao động đã nâng cao ý thức, nhận thức rõ hơn trách nhiệm của bản thân đối với các vấn đề an toàn, góp phần hình thành nền tảng văn hóa an toàn tích cực trong toàn Tổng công ty. Tuy nhiên, trong bối cảnh hoạt động bay ngày càng phức tạp, yêu cầu an toàn không chỉ dừng ở sự nhắc nhở của mỗi cá nhân, mà cần được mở rộng thành tư duy hệ thống, gắn liền giữa nhận thức, hành động và kết quả.

Giai đoạn tới đây, VATM cần một khẩu hiệu mang sức mạnh hệ thống: Không chỉ dừng ở trách nhiệm cá nhân, mà còn chỉ đường để chuyển hóa từ tư duy đúng sang hành vi đúng, từ đó tạo nên kết quả đúng, tương thích với cách tiếp cận của lý thuyết hệ thống quản lý an toàn hiện đại. Khẩu hiệu “Nghĩ trách nhiệm, Làm chính trực, Bảo đảm an toàn” đáp ứng chính xác nhu cầu này: Vẫn giữ vai trò của từng người lao động đối với an toàn, nhưng đề cao tính kết nối cá nhân với cấu trúc, nhiệm vụ của VATM, tạo nên thành quả của VATM. Nói cách khác, nếu khẩu hiệu hiện tại giúp đánh thức cá nhân, thì khẩu hiệu đề xuất giúp hoàn chỉnh hệ thống, đưa mọi người cùng nhìn về một chuỗi kết quả chung, có thể kiểm chứng, có khả năng tạo vòng lặp văn hóa tích cực bền vững.

Từ nhận thức đến hành vi, tạo ra kết quả

“Nghĩ trách nhiệm”, khởi đầu của an toàn hệ thống

Trong lĩnh vực bảo đảm hoạt động bay, an toàn không nảy sinh từ thiết bị hay quy trình, mà sinh ra từ nhận thức có kỷ luật của mỗi người lao động. “Nghĩ trách nhiệm” là thói quen đặt câu hỏi, chủ động rà soát, kiểm tra giả định, nhận diện mối nguy sớm và duy trì nhận thức tình huống trong bối cảnh áp lực công việc cao và biến động liên tục. Đây chính là tinh thần SRM (Safety Risk Management) của Hệ thống quản lý an toàn (SMS - Safety Management System) được hiện thực hóa thành thói quen nghề nghiệp.

“Làm chính trực”, cơ chế hành vi tạo niềm tin và văn hóa công bằng

Nếu "Nghĩ trách nhiệm" là nền tảng nhận thức, thì "Làm chính trực" là biểu hiện hành vi của nền tảng đó. Sự chính trực đặt trong bối cảnh của doanh nghiệp cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay, vượt xa ý nghĩa đơn thuần về sự trung thực. Chính trực từ phía người lao động là cam kết hành động tuân thủ nghiêm ngặt các quy trình, giao tiếp minh bạch và đặc biệt là lòng dũng cảm để báo cáo các sai sót và điều kiện không an toàn. Đây chính là nền tảng không thể thiếu để xây dựng "Văn hóa Công bằng" (Just Culture) một cách hiệu quả. Sự chính trực từ phía Ban lãnh đạo được thể hiện qua việc hành động dựa trên các báo cáo và không trừng phạt người báo cáo, là yếu tố quyết định để kích hoạt "Văn hóa Báo cáo". Đây không chỉ là kỳ vọng đối với nhân viên mà còn là cam kết hành động của chính Ban Lãnh đạo trong việc lắng nghe và không trừng phạt người báo cáo sai sót. Nếu không có niềm tin được xây dựng từ sự chính trực, các hệ thống báo cáo sẽ thất bại. Tổ chức sẽ mất đi nguồn dữ liệu an toàn quý giá nhất: Kinh nghiệm và quan sát từ tuyến đầu. Một môi trường thiếu chính trực, nơi các báo cáo bị phớt lờ hoặc người báo cáo bị trả đũa, sẽ tạo ra một văn hóa im lặng, che giấu các vấn đề, khiến các mối nguy tiềm ẩn không được phát hiện cho đến khi chúng kết hợp lại gây ra thảm họa. Không có chính trực, hệ thống mất khả năng chủ động nhận diện sai sót tiềm ẩn và luôn bị động khi các mối nguy hiểm hình thành sự cố.

“Bảo đảm an toàn”, vừa là nghĩa vụ vừa là thành quả mà chúng ta đạt được từ những suy nghĩ và hành động đúng đắn 

Khi tư duy có trách nhiệm chuyển hóa thành hành vi chính trực, an toàn xuất hiện như kết quả tất yếu, một đặc tính nổi bật của hệ thống vận hành tốt. Việc đặt an toàn lên hàng đầu được quy định trong sứ mệnh pháp lý của các ANSP trên toàn thế giới. Airservices Australia có nhiệm vụ "coi an toàn hàng không là yếu tố quan trọng nhất". Tương tự, NATS khẳng định "An toàn là giá trị cốt lõi của chúng tôi". Điều này hoàn toàn phù hợp với sứ mệnh của VATM là cung cấp các dịch vụ bảo đảm hoạt động bay an toàn, điều hòa và hiệu quả. "Bảo đảm An toàn" không phải là một lựa chọn, mà là một nghĩa vụ, là sự cam kết của VATM trong việc cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay.

Mối quan hệ tương hỗ giữa 3 thành tố 

Ba thành tố của khẩu hiệu không phải là các trụ cột riêng biệt, mà tồn tại trong một hệ thống động, tương tác và củng cố lẫn nhau. Sự yếu kém của một thành tố chắc chắn sẽ làm suy yếu các thành tố còn lại, trong khi việc củng cố một thành tố sẽ tạo ra tác động tích cực lan tỏa đến các thành tố còn lại. Mối quan hệ này tạo thành một vòng lặp nhân quả, nơi tư duy đúng đắn thúc đẩy hành động đúng đắn, và hành động đúng đắn tạo ra kết quả an toàn, từ đó lại củng cố niềm tin vào tư duy và hành động ban đầu.

Khẩu hiệu mới khóa ba thành tố vào một chuỗi kết quả  quả rõ ràng: Tư duy (nghĩ trách nhiệm) tác động đến hành vi (làm chính trực) tạo ra kết quả (bảo đảm an toàn). Mối liên hệ này không tuyến tính “một lần rồi thôi” mà hình thành vòng lặp phản hồi tích cực: Kết quả an toàn vững chắc củng cố niềm tin và tự hào nghề nghiệp, từ đó lại nuôi dưỡng tư duy trách nhiệm và hành vi chính trực. Ngược lại, đứt gãy ở tầng nhận thức (mất SA-Situational Awareness) cộng hưởng với suy yếu chính trực tổ chức (quy trình mơ hồ, văn hóa trừng phạt) là “lối tắt” dẫn tới mất an toàn như các điều tra tai nạn lớn đã chỉ ra. 

Điểm mạnh cốt lõi của chuỗi này là tính thực hành: Mỗi người lao động biết mình phải nghĩ thế nào, làm ra sao, và kết quả cần đạt là gì; mỗi đơn vị cung cấp dịch vụ thấy vai trò mình trong hệ thống và lãnh đạo có thể đo lường, hiển thị, tôn vinh kết quả đạt được. 

Tính phù hợp đặc biệt với VATM giai đoạn hiện tại

Thứ nhất, VATM đang ở giai đoạn tăng trưởng toàn diện, đó là lí do vì sao cần một khẩu hiệu vừa chặt về học thuật, vừa dễ vận hành, để chuyển hóa các khái niệm của SMS, Văn hóa an toàn thành ngôn ngữ đời thường mà mọi người đều hiểu và làm theo. Khẩu hiệu mới chính là phiên bản rút gọn, dễ thực thi của SMS, ba mệnh đề ngắn gọn nhưng bao trùm được toàn bộ các hoạt động cung cấp dịch vụ của VATM.

Thứ hai, khẩu hiệu mới mở rộng từ cá nhân sang hệ thống: Không dừng ở “an toàn bắt đầu từ chính bạn”, mà chỉ rõ đường đi để cá nhân “bắt đầu” có thể kết thúc bằng một kết quả hệ thống đo được (ALoSP, độ sẵn sàng CNS, độ chính xác MET, chất lượng dữ liệu AIS…), phù hợp với định hướng chuẩn hóa định lượng của an toàn hiện đại.
Thứ ba, khẩu hiệu mới thể hiện cam kết dịch vụ công trước xã hội và quốc tế: “bảo đảm an toàn” không còn là khẩu hiệu chung chung, mà là mục tiêu hiệu suất có cơ chế quản trị đi kèm (SRM, SA, Thúc đẩy an toàn), tương thích với hướng dẫn của ICAO về vận hành SMS và thông lệ của các ANSP tiên tiến trên thế giới.

Kết luận: Khẩu hiệu không chỉ “nói về” mà còn “làm việc cho” VATM

Với những phân tích nêu trên, khẩu hiệu “Nghĩ trách nhiệm, Làm chính trực, Bảo đảm an toàn” xứng đáng được cân nhắc chọn cho giai đoạn hiện nay vì đúng bối cảnh, đúng khoa học an toàn và đúng nhu cầu tích hợp vận hành của một ANSP đa dịch vụ. Nó kế thừa thành quả của khẩu hiệu hiện tại (đã hoàn thành nhiệm vụ nâng cao nhận thức cá nhân), đồng thời nâng cấp thành chuỗi kết quả với tính thực hành cao: Chỉnh tư duy để sửa hành vi, và từ hành vi đúng đắn sẽ kết tinh thành kết quả bảo đảm an toàn, một cam kết có thể đo lường, kiểm chứng và truyền cảm hứng trong toàn hệ thống VATM.

Ban An toàn - Chất lượng