ASSESSOR - Vai trò của đánh giá viên trong hệ thống đào tạo, huấn luyện và đánh giá dựa trên năng lực KSVKL

Trong tháng 12 năm 2024, Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam đã cử cán bộ, nhân viên tham gia các khóa huấn luyện ban đầu đánh giá viên đào tạo, huấn luyện tại cơ sở đào tạo Entry Point North, Thụy Điển.

Thời gian gần đây, khái niệm đào tạo, huấn luyện và đánh giá dựa trên năng lực (Competency Based Traning and Assessment - CBTA) đang được Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam (VATM) định hướng và triển khai, thay thế cho mô hình đào tạo, huấn luyện truyền thống (mô hình đào tạo, huấn luyện dựa trên thời gian - Time based training). Dựa trên khuyến cáo thực hành của ICAO tại Tài liệu 9868 (PANS TRG - Procedures for Air Navigation Service Training) và Tài liệu 10056 (Manual on ATC Competency Based Training and Assessment), việc đào tạo, huấn luyện và đánh giá dựa trên năng lực là mô hình mà các nước phát triển trên thế giới đang áp dụng rộng rãi và có hiệu quả từ nhiều năm nay, đặc biệt là tại châu Âu - nơi mà ngành công nghiệp vận tải hàng không phát triển vượt bậc - và đòi hỏi Kiểm soát viên không lưu phải đáp ứng năng lực thực tế tại cơ sở cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay (ANS).

VATM - một thành viên của tổ chức các nhà cung cấp dịch vụ BĐHĐB CANSO cũng như một thành viên của tổ chức HKDD quốc tế ICAO khu vực châu Á/Thái Bình Dương đã và đang quan tâm việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KSVKL, lực lượng nòng cốt trong hệ thống người lao động. Việc chuyển đổi mô hình đào tạo, huấn luyện và đánh giá dựa trên năng lực là một nhu cầu tất yếu, nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ kiểm soát viên không lưu, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế và hội nhập sâu rộng vào ngành hàng không thế giới.
VATM đã hợp tác với cơ sở đào tạo Entry Point North - một trong những cơ sở đào tạo uy tín và có kinh nghiệm lâu năm khu vực Bắc Âu. Entry Point North được thành lập năm 2006 và là liên doanh của ba nhà cung cấp dịch vụ BĐHĐB (ANSP) khu vực Bắc Âu gồm Thụy Điển, Đan Mạch và Ireland; có các chi nhánh tại các quốc gia phát triển khu vực châu Âu như Thụy Điển, Hungary, Đan Mạch, Ireland, Tây Ban Nha và Bỉ. Trong những năm qua, Entry Point North đã cung cấp các khóa đào tạo cho hơn 150 khách hàng từ hơn 58 quốc gia khác nhau. Hệ thống cơ sở vật chất tại Entry Point North với các trang thiết bị phòng học hiện đại bao gồm các hệ thống SIM 360, 270, 180, phòng học lý thuyết và đội ngũ giảng viên nhiều kinh nghiệm đến từ các quốc gia khác nhau thuộc châu Âu.
Đặc biệt, qua quá trình tìm hiểu thì Entry Point North là đơn vị tư vấn và hỗ trợ Công ty viễn thông hàng không Thái Lan (AEROTHAI) trong việc chuyển đổi và áp dụng mô hình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực.
Năm 2024, VATM đã hợp tác với Entry Point North thực hiện 02 khóa huấn luyện ban đầu về đánh giá viên đào tạo, huấn luyện (Assessor) lĩnh vực Không lưu và lĩnh vực Kỹ thuật và 01 khóa huấn luyện huấn luyện viên tại vị trí làm việc (On-the-job Training Instructor) với mục đích xây dựng một đội ngũ đánh giá viên đào tạo, huấn luyện (Assessor) và huấn luyện huấn luyện viên tại vị trí làm việc (OJT Instructor) nhằm đáp ứng yêu cầu và chuẩn bị nhân lực để chuyển đổi sang mô hình đào tạo huấn luyện mới.
Khóa huấn luyện ban đầu về đánh giá viên đào tạo, huấn luyện được thực hiện từ ngày 28/11/2024 đến ngày 05/12/2024 cho các đối tượng là cán bộ, giáo viên, huấn luyện viên không lưu có nhiều kinh nghiệm, nhằm xây dựng đội ngũ Assessor đầu tiên của VATM. 

Giáo viên tham gia giảng dạy là ông Theis Larsen - quốc tịch Đan Mạch là chuyên gia, có nhiều năm kinh nghiệm công tác tại cơ sở cung cấp dịch vụ BĐHĐB tại Đan Mạch và Thụy Điển. Ông hiện tại là đánh giá viên chính, giảng viên hiện đang hợp tác với Entry Point North trong lĩnh vực đào tạo huấn luyện. Ngoài ra, giảng viên còn được giới thiệu là thành viên trực tiếp tham dự chương trình chuyển đổi mô hình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực tại Dự án hợp tác giữa Entry Point North và AEROTHAI.
Nội dung của khóa học khá đa dạng và không chỉ bó gọn hay tập trung vào nội dung lý thuyết, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của một đánh giá viên. Qua quá trình tham gia khóa học, các nội dung nổi bật sau đây cần được tham khảo và xây dựng trong mô hình đào tạo, huấn luyện tương lai tại VATM:
    Sự khác biệt giữa mô hình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực đang áp dụng tại khu vực châu Âu và theo quy định của ICAO.
    Lộ trình đào tạo và đánh giá một ATCO từ giai đoạn ban đầu đến khi đủ điều kiện thực hiện nhiệm vụ.
    Yêu cầu của một đánh giá viên.
    Các bước thực hiện một khóa học dựa trên năng lực (đào tạo và đánh giá).
Các học viên tham dự đã hoàn thành toàn bộ thời lượng khóa học và đạt chứng chỉ theo yêu cầu của khóa học.
Qua tìm hiểu, nhóm tham gia huấn luyện đánh giá rằng lực lượng đánh giá viên chỉ là một trong các đối tượng tham gia quá trình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực. Để đảm bảo quá trình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực được thực hiện đầy đủ và phát huy hết hiệu quả của mô hình, VATM đang từng bước tiếp cận và điều chỉnh từ pháp lý, cơ chế và nhân lực.

Vai trò của đánh giá viên đào tạo, huấn luyện (Nguồn: ICAO Doc 10056)
Pháp lý là vấn đề nan giải và khó khăn nhất khi hệ thống văn bản pháp luật của Việt Nam (Thông tư quy định về quản lý và bảo đảm hoạt động bay và Thông tư về quy định về nhân viên hàng không; đào tạo, huấn luyện và sát hạch nhân viên hàng không) chưa thể thay đổi một sớm một chiều và cần có sự thay đổi về tư duy của cả hệ thống pháp lý. Ngoài ra, cơ chế chính sách và phương thức đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực cũng sẽ khó khăn, do mô hình đào tạo, huấn luyện hiện tại của Việt Nam có nhiều văn bản quy định ràng buộc và đã tồn tại nhiều năm, ăn sâu vào tiềm thức của nhiều nhân lực có trách nhiệm tham gia công tác đào tạo huấn luyện, việc thay đổi cần nhiều thời gian và phải có lộ trình cụ thể.
Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công việc và đáp ứng yêu cầu phát triển của Tổng công ty trong giai đoạn hiện nay, việc xây dựng một quy trình đào tạo, huấn luyện và đánh giá dựa trên năng lực là cần thiết. Các mô hình về Training Plan, Assessment Plan, Unit Competency Scheme, Training Event, Training Meterial hay các biểu mẫu đánh giá nên được Tổng công ty thành lập 01 nhóm nghiên cứu để xây dựng quy trình đào tạo và đánh giá dựa trên năng lực phù hợp với điều kiện thực tiễn tại Việt Nam.
    

                                                 Nguyễn Vũ Thuận