Trong lĩnh vực quản lý không lưu, việc chia sẻ thông tin kịp thời và đáp ứng yêu cầu chất lượng trong một môi trường an toàn là hết sức quan trọng, bao gồm các thông tin về quỹ đạo (trajectory), dữ liệu giám sát, tin tức hàng không, tin tức khí tượng, v.v... Đặc biệt các đối tác liên quan trong mạng ATM sẽ chia sẻ thông tin quỹ đạo thời gian thực từ lúc bắt đầu cho tới khi kết thúc hoạt động bay.

Việc lập kế hoạch quản lý không lưu, các quá trình phối hợp ra quyết định (CDM) và chiến lược hoạt động sẽ luôn dựa trên dữ liệu quỹ đạo mới nhất và chính xác nhất. Các quỹ đạo riêng lẻ sẽ được quản lý thông qua việc cung cấp các dịch vụ ATM phù hợp với nhu cầu cụ thể.

Quản lý tin tức hàng không thông qua hệ thống mở rộng (SWIM) là một yếu tố cơ bản cho các ứng dụng của lĩnh vực ATM, cung cấp một cơ sở hạ tầng thích hợp và đảm bảo tính sẵn có của thông tin cần thiết cho các ứng dụng do người dùng quản lý. SWIM sẽ giúp phát triển các ứng dụng nâng cao cho người dùng, có khả năng chia sẻ, tìm kiếm chính xác thông tin bất cứ nơi nào có đơn vị cung cấp.

Việc triển khai SWIM không chỉ hoàn toàn phụ thuộc vào các thay đổi của lĩnh vực quản lý không lưu, mà còn phải tính đến môi trường pháp lý với những quy định đặc biệt liên quan đến trách nhiệm, quyền sử dụng và quyền sở hữu trí tuệ của việc cung cấp dữ liệu.

Triển khai thực hiện SWIM dựa trên ba yếu tố quan trọng: ứng dụng, thông tin và cơ sở hạ tầng.

Ứng dụng (Application): Xác định nhóm người khai thác SWIM thông qua những thông tin cần quan tâm để chia sẻ. Các đối tượng này phải hiểu rõ thông tin họ chia sẻ cần đáp ứng chất lượng dịch vụ và để hợp tác hiệu quả, họ cần có một thỏa thuận chung về chia sẻ thông tin. Đối tượng ban đầu sẽ bao gồm nhóm chủ yếu các nhà cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay (ANSPs), các nhà khai thác sân bay và khai thác tàu bay, sau đó mở rộng ra tới các thành phần có liên quan trong toàn bộ dây chuyền hoạt động ATM.

Thông tin (Information):  Bao gồm thông tin dữ liệu và các chức năng quản lý thông tin. Thông tin dữ liệu bao gồm các mô hình, tiêu chuẩn dữ liệu chung được sử dụng như mô hình trao đổi dữ liệu (Information Exchange Model) về tin tức hàng không (AIXM), tin tức chuyến bay (FIXM), tin tức khí tượng (WXXM), các chức năng quản lý thông tin liên quan đến phân phối, quản lý chất lượng, bảo trì thông tin, quản lý người dùng để cho phép trao đổi, chia sẻ dữ liệu chung hoặc độc lập giữa các nhóm người dùng dựa trên nền tảng cơ sở hạ tầng thông tin.

Cơ sở hạ tầng (Infrastructure): Được xây dựng dựa trên cơ sở hạ tầng có sẵn áp dụng giao thức mạng IP (Internet Protocol). Liên kết không/địa (air/ground) là một ví dụ về cơ sở hạ tầng cho kết nối SWIM cần bổ sung khi các nhà khai thác tàu bay tham gia vào nhóm khai thác SWIM.

Lộ trình triển khai SWIM

Theo lộ trình nâng cấp khối các hệ thống hàng không -ASBU (trong Kế hoạch không vận toàn cầu của ICAO – Doc 9750), lộ trình triển khai SWIM được thể hiện theo hình dưới đây:

Việc triển khai SWIM được thực hiện chủ yếu trong các mô-đun B1- SWIM và B2- SWIM. Ngoài ra, các mô-đun liên quan đến nâng cao chất lượng dịch vụ thông qua quản lý và tích hợp tin tức hàng không dạng số (B0-DATM và B1-DATM) cũng như mô-đun tăng cường tính năng khai thác là những thành phần quan trọng của SWIM.

B1-SWIM: Thực hiện các dịch vụ SWIM (ứng dụng và hạ tầng) để thiết lập mạng (Intranet) hàng không dựa trên các tiêu chuẩn về mô hình dữ liệu và giao thức IP (Internet Protocol). Giai đoạn này thực hiện từ năm 2019.

B2-SWIM: Thực hiện kết nối toàn bộ với tàu bay, cho phép tham gia đầy đủ vào các quá trình quản lý không lưu thông qua việc trao đổi dữ liệu bao gồm cả dữ liệu khí tượng. Giai đoạn này thực hiện từ năm 2025. 

Mô hình quản lý tin tức hàng không thông qua hệ thống mở rộng

Hiện nay, để thực hiện giai đoạn B1-SWIM theo lộ trình ICAO đề ra, Tổng công ty Quản lý bay Việt Nam đã thành lập Tổ nghiên cứu xây dựng kế hoạch thực hiện quản lý tin tức hàng không thông qua hệ thống mở rộng để xem xét, đánh giá khả năng kết nối thử nghiệm SWIM khu vực cũng như tiêu chuẩn hoá việc trao đổi dữ liệu theo các mô hình AIXM, FIXM, IWXXM khi đầu tư nâng cấp các hệ thống mới.

Vũ Hải Hà - Phòng BĐKT