Hiện tượng nhiễu động gây ảnh hưởng tới hoạt động bay đường dài trong những ngày đầu năm 2025

Chỉ trong vòng 1 tuần đầu tiên của năm 2025, Trung tâm Cảnh báo thời tiết đã chuyển tiếp 11 báo cáo từ tàu bay (AIREP) và phát hành 04 điện văn SIGMET về hiện tượng nhiễu động xảy ra trong Vùng thông báo bay Hà Nội (FIR HANOI).  Hàng loạt các chuyến bay phải thay đổi mực bay do hiện tượng nhiễu động trời trong (Clear Air Turbulence - CAT) gây áp lực lớn cho kiểm soát viên không lưu.
 

CAT là hiện tượng nhiễu động không khí xảy ra không liên quan đến mây đối lưu, được xem là mối nguy hiểm lớn cho hoạt động bay. Thông thường, CAT chỉ gây ra những đợt rung lắc cho tàu bay, tuy nhiên có trường hợp gây ra thiệt hại, hỏng hóc nghiêm trọng cho tàu bay, thậm chí là tính mạng của hành khách cùng phi hành đoàn. Đặc biệt, trong điều kiện mật độ bay cao, việc khống chế các mực bay xảy ra CAT gây áp lực lớn cho kiểm soát viên không lưu trong việc giãn cách các tàu bay đường dài.

CAT thường xuất hiện ở khu vực rìa nam của dòng xiết (khoảng 60%) nơi có độ đứt gió lớn cả về hướng và tốc độ; trục/sống cao cận cận nhiệt đới hoặc tại nơi hướng gió thay đổi đột ngột qua rãnh sâu; hoặc trong khu vực hợp và tách nhánh của dòng xiết. Tại Việt Nam, hiện tượng CAT thường xảy ra vào mùa đông xuân khi tốc độ gió và gradient nhiệt độ ngang lớn nhất, cũng là thời điểm dòng xiết trên cao hạ trục xuống dưới vĩ độ 25N.

Hiện nay trên thế giới chưa có phương pháp dự báo nào đáng tin cậy do thiếu nguồn số liệu quan trắc đầu vào cũng như đặc tính biến đổi đáng kể theo không gian và thời gian ở quy mô nhỏ của CAT gây khó khăn cho công tác dự báo. 
Trung tâm Cảnh báo thời tiết đang sử dụng các sản phẩm dự báo chỉ số tán xoáy (Eddy Dissipation Rate – EDR) của WAFS như một kênh tham khảo để đưa ra dự báo về CAT. Tuy nhiên, theo thống kê, các chỉ số này có độ chính xác tốt nhất tại khu vực gần các dòng xiết và khu vực có độ đứt gió mạnh. Do đó, việc cung cấp các báo cáo từ tàu bay có ý nghĩa quan trọng trong việc nghiên cứu để hiệu chỉnh các dự báo, tránh dự báo khống, gây nhiễu thông tin điều hành bay.

Nguyễn Thị Hồng Hạnh