Chuyến bay đặc biệt đưa Chủ tịch Fidel Castro thăm Quảng Trị năm 1973

Năm 1973, khi khói lửa chiến tranh tại Việt Nam vừa tạm lắng, một sự kiện lịch sử đặc biệt đã diễn ra: Chủ tịch Fidel Castro – vị lãnh tụ kiệt xuất của nhân dân Cuba anh em, người bạn lớn từ bên kia bán cầu – đã sang thăm Việt Nam. Đây không chỉ là chuyến thăm ngoại giao, mà còn là minh chứng sống động cho tình đoàn kết thủy chung, trong sáng, hiếm có trong quan hệ quốc tế.
Trong những năm tháng kháng chiến chống Mỹ cứu nước, Cuba dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Fidel Castro đã dành cho Việt Nam sự ủng hộ to lớn cả về tinh thần và vật chất. Nhân dân Cuba đã không quản ngại khó khăn, kêu gọi khẩu hiệu “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. 
Cu Ba đã viện trợ cho Việt Nam hàng vạn tấn đường, thuốc men, vũ khí, vật tư y tế, cử chuyên gia sang giúp xây dựng các công trình quan trọng như Bệnh viện Việt Nam- Cu Ba (Đồng Hới), đường Hồ Chí Minh, Khách sạn Thắng Lợi… Tấm lòng ấy trở thành nguồn động viên tinh thần vô giá đối với quân và dân ta trong những năm tháng chiến tranh gian khổ.

Trong chuyến thăm lịch sử lần này, Chủ tịch Fidel Castro đã bày tỏ nguyện vọng được vào tận tuyến lửa Quảng Trị – vùng đất vừa được giải phóng, nơi đặt trụ sở Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam. Ông khẳng định với Đại sứ Cuba tại Việt Nam: “Trong mọi trường hợp, nếu khó khăn, chúng ta vẫn đi, dù phải đi bộ...”
Đáp ứng nguyện vọng ấy, Thủ tướng Phạm Văn Đồng giao nhiệm vụ cho Lữ đoàn 919 (nay là Đoàn bay 919) tổ chức chuyến bay đặc biệt, tuyệt đối bí mật và an toàn. Tổ bay được chỉ định gồm: Cơ trưởng Nguyễn Oanh, dẫn đường Đoàn Minh Hội, cơ giới trên không Nguyễn Văn Hợi, thông tin Hồ A, lái phụ Phan Hồng Tâm và hai cô tiếp viên Đạt, Hà.
Sáng 15/9/1973, chiếc AN-2 số hiệu VN1094 đã cất cánh từ Hà Nội, đưa Chủ tịch Fidel Castro, Thủ tướng Phạm Văn Đồng cùng đoàn đại biểu Cuba vào thăm tuyến lửa. Đúng 9 giờ 40 phút, máy bay rời Hà Nội; 10 giờ 55 phút hạ cánh an toàn tại sân bay dã chiến Đồng Hới trong điều kiện thời tiết lý tưởng. Đại sứ Cuba tại Việt Nam – ông Vivo – từng nói vui rằng đây là “một sân bay không có tháp điều khiển mà chỉ có những đống gạch vụn”.

Một ngày sau, chuyến bay đưa đoàn trở ra Hà Nội. Khi máy bay hạ cánh xuống sân bay Gia Lâm, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã có mặt đón đoàn ngay tại cầu thang máy bay. Đại tướng bắt tay chúc mừng từng thành viên Tổ bay đã hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Chủ tịch Fidel Castro cũng bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc, khẳng định sự trân trọng trước nỗ lực và tinh thần dũng cảm của Tổ bay Việt Nam đã đưa đoàn đến vùng đất mới giải phóng. Ông gửi lời chúc Tổ bay hoàn thành nhiệm vụ, giành nhiều thắng lợi và chúc nhân dân Việt Nam sớm giành được độc lập, thống nhất đất nước.
Chuyến bay đặc biệt ngày 15/9/1973 không chỉ ghi dấu mốc quan trọng trong lịch sử quan hệ ngoại giao Việt Nam – Cuba, mà còn là biểu tượng sinh động cho tình hữu nghị son sắt giữa hai dân tộc, hai đất nước cách xa nửa vòng trái đất nhưng luôn kề vai sát cánh.

PH