Ứng dụng Trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý an toàn hàng không

ICAO đặt ra hướng phát triển mới về AI trong an toàn hàng không

Ngày 13/5/2025, Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) đã tổ chức một hội thảo chuyên đề tại thủ đô Paris của nước Pháp, quy tụ đại diện đến từ 23 quốc gia, 5 tổ chức quốc tế và nhiều doanh nghiệp trong ngành hàng không. Sự kiện mang tên “Ứng dụng Trí tuệ Nhân tạo (AI) trong phân tích và quản lý an toàn hàng không” đã mở ra nhiều góc nhìn mới về tiềm năng tích hợp công nghệ AI vào lĩnh vực an toàn bay.
Trọng tâm hội thảo là giới thiệu hoạt động của Nhóm làm việc EUROCAE WG-114 – tổ chức đang phát triển tiêu chuẩn kỹ thuật cho việc triển khai AI trong hàng không. Các chuyên gia cũng thảo luận sâu về vai trò của học máy (machine learning) trong phân tích dữ liệu an toàn, phương pháp tiếp cận đảm bảo tính minh bạch và kiểm soát, đồng thời làm rõ những rào cản trong việc đưa AI vào các hệ thống có yêu cầu an toàn nghiêm ngặt.

Chuẩn hóa AI với tiêu chuẩn ED-324
EUROCAE WG-114 hiện đang xây dựng tài liệu ED-324 - tiêu chuẩn được kỳ vọng sẽ thiết lập quy trình phát triển, xác minh và chứng nhận sản phẩm hàng không có tích hợp AI. Trọng tâm giai đoạn đầu là các hệ thống sử dụng mô hình học có giám sát (supervised learning) không thích nghi (non-adaptive), với mức độ phê duyệt an toàn ở cấp DAL C (phần cứng khi xảy ra trục trặc dẫn đến tình huống nghiêm trọng, có khả năng gây ra thương tích).
Tiêu chuẩn ED-324 được thiết kế để hoạt động song song và tương thích với các tài liệu kỹ thuật đã có như DO-178C (phần mềm), DO-254 (phần cứng) và DO-356A (an ninh mạng). Mục tiêu là đảm bảo rằng công nghệ AI khi được triển khai trong môi trường hàng không luôn trong được kiểm soát và nhận định rõ ràng.
AI trong tay các ANSP: Công cụ hỗ trợ an toàn mới
Với các nhà cung cấp dịch vụ bảo đảm hoạt động bay (ANSP), việc tích hợp AI vào hệ thống giám sát và quản lý an toàn không còn là ý tưởng xa vời. Trái lại, AI đang mở ra những phương án khả thi, cụ thể và thực tiễn:
•    Phát hiện rủi ro tiền sự kiện: Thông qua dữ liệu radar, ADS-B và khí tượng (MET), AI có thể phân tích xu hướng và cảnh báo các vùng hoạt động có nguy cơ cao trước khi xảy ra sự cố.
•    Tối ưu hóa cấu trúc vùng trời: Phân tích luồng bay và hành vi hoạt động để đề xuất điều chỉnh phân khu vùng điều hành bay, giảm tải tắc nghẽn và nâng cao hiệu quả điều phối.
•    Hệ thống hỗ trợ quyết định cho điều phối viên không lưu: Ứng dụng AI để nhận diện các tình huống tiềm ẩn mất phân cách hoặc xung đột tần số, từ đó đưa ra cảnh báo và phương án xử lý phù hợp.
•    Tự động hóa quy trình phân tích dữ liệu SMS: AI giúp lọc, phân loại và đánh giá độ nghiêm trọng của hàng nghìn báo cáo sự cố một cách nhanh chóng và nhất quán, hỗ trợ đội ngũ an toàn đưa ra quyết định kịp thời.

Từ hội thảo đến triển khai thực tiễn
Hội thảo ICAO tại Paris năm 2025 không chỉ dừng lại ở việc chia sẻ lý thuyết. Đây là dấu mốc để các ANSP định hình chiến lược ứng dụng AI trong quản lý an toàn bay. Các bài học kinh nghiệm, khung tiêu chuẩn quốc tế và sự đồng thuận của cộng đồng chuyên gia quốc tế là nền tảng để từng bước triển khai thử nghiệm và áp dụng công nghệ này vào thực tế.
Trong bối cảnh lưu lượng hàng không toàn cầu đang phục hồi và tăng trưởng trở lại sau đại dịch, việc đầu tư vào các công nghệ giám sát tiên tiến như AI không chỉ là yêu cầu về mặt kỹ thuật, mà còn là chiến lược đảm bảo năng lực điều hành bay an toàn, bền vững trong tương lai.
KẾT LUẬN
AI không phải là lời giải thay thế con người, mà là công cụ mạnh mẽ hỗ trợ các ANSP trong việc nâng cao hiệu quả giám sát và ra quyết định. Việc ICAO thúc đẩy chuẩn hóa và cộng đồng hàng không quốc tế cùng vào cuộc là dấu hiệu tích cực cho thấy an toàn bay trong tương lai sẽ được nâng lên một tầm cao mới – nơi con người và máy móc hợp tác để cùng gìn giữ bầu trời xanh an toàn.
 

Đăng Nguyễn

Nguồn: http://ICAO workshop on use of artificial intelligence for safety data processing and analysis